Nieuwe Nederlandse Grondwet

Het logboek bevat berichten over opmerkelijke ontwikkelingen bij  de totstandkoming van de Nieuwe Nederlandse Grondwet

donderdag 29 december 2016    Veel herkenning
Ik herkende veel van mij in Awee Prins. Van hem staat een interview in Volkskrant Magazine van 24 december 2016 (pag. 78-82). Prins (1957) heeft filosofie gestudeerd, doceert fenomenologie aan de Erasmus Universiteit, heeft daar het Centrum voor Filosofie en Kunst opgericht, is gevraagd de volgende Denker des Vaderlands te worden, maar heeft voor de eer bedankt, komt binnenkort met het boek uit, getiteld Broos denken, is van oordeel dat de psychiatrie een tak van de filosofie moet worden (“De termen ziek en gezond zijn niet van toepassing op het geestelijk leven”).  Prins is weduwnaar en heeft twee volwassen kinderen.
Het interview met Prins begint met de kop: “Het was een jaar waarin van alles misging, want in het leven gaat nu eenmaal van alles mis: het leven zelf bijvoorbeeld”. Aan het einde van het interview staat de kop: “Ik geef al jaren les over eindigheid. En nu verlies ik mijn vrouw en ik ben totaal verslagen”. Hij haalt Plato aan die filosofie een oefening in sterven noemde. Maar  volgens Prins zou filosofie veel meer een oefening moeten zijn in het omgaan met de dood van onze geliefden: een Sein zum Hinterbleiben.  CS
——————————————–
dinsdag 20 december 2016     Seculariserende, stuurloze wereld
Ik noem mijzelf verantwoord atheïst. Ik ervaar geen bovenmenselijke instantie die uitleg geeft. We zijn op ons zelf aangewezen. Ik heb ook geen argumenten voor de aanwezigheid van zo een bovenmenselijke instantie. We zijn gedwongen in deze – steeds meer seculariserende – stuurloze wereld te leven. Wij moeten zelf voor de sturing zorgen. Daarbij wordt een beroep gedaan op onze menselijke wijsheid. CS
—————————————-
zondag  11 december 2016        De rechtvaardiging van mensenrechten
In zijn wekelijkse column in de Volkskrant van dit weekend (pag.23) is Martin Sommer vol lof over de Tobias Asser-lezing, die de 75-jarige Engelse filosofe, Lady Onora O’neill, onlangs heeft gegeven  in de  Gotische zaal van de Raad van State. Een groot deel van het corps diplomatique was daarbij aanwezig, waaronder de Saoedische ambassadeur. O’neill  vroeg wat het betekent dat wij de mensenrechten zo hoog in het vaandel hebben. Zij stelde dat in 1948 de mensenrechten internationaal zijn aanvaard, maar dat er sindsdien liever niet meer over de rechtvaardiging ervan wordt gesproken. Zij aarzelde voorts niet om culturen, die de mensrechten schenden, corrupt te noemen.
Tijdens mijn doctoraalstudie wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit Utrecht deed ik destijds kennis op van de filosofie van de in 1939 tot Fransman genaturaliseerde, uit Litauen afkomstige, joodse, door de nazi-verschrikking getekende filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995). Levinas leerde mij de menselijke vrijheid ter discussie te stellen en de betekenis te zien van “het oog in oog staan met de weerloze Ander”. In die confrontatie ligt volgens hem de rechtvaardiging van de mensenrechten.  CS
Ps 1. Martin Sommer (o.c.): “Ik dacht aan een miljoen vluchtelingen uit Arabische landen die hoe je het wendt of keert hun cultuur niet op het strand daar achterlaten”.
Ps 2.  Paul Cliteur (in genoemde Volkskrant, pag.25, bij de rechterlijke uitspraak over Geert Wilders): “Ik had het beter gevonden wanneer de Nederlandse staat door middel van de Nederlandse rechtbank een duidelijk signaal had afgegeven dat we een ruime opvatting van vrijheid van meningsuiting koesteren in Nederland en dat we niet van plan zijn die in te leveren. Dat was een beter signaal geweest naar de internationale wereld van terroristen. Dat hebben we dus niet gedaan”.
——————————————
zondag 4 december 2016   Massaal westers ongeloof
De Filosofie Kalender van afgelopen vrijdag citeert de Canadese filosoof Charles Taylor (1931) uit diens werk A Secular Age (2007, ook in het Nederlands vertaald). Tayler stelt in dat citaat de vraag waarom het in onze westerse samenleving omstreeks 1500 vrijwel onmogelijk was niet in God te geloven, terwijl velen van ons in 2000 vanzelfsprekend niet geloven.
Taylor beperkt zijn vraag terecht tot de westerse samenleving, omdat de kwestie nauwelijks speelt in bijvoorbeeld de Arabische wereld.
Taylers vraag niet historisch of sociologisch beantwoordend, constateer ik met hem ook het groeiende ongeloof in het westen. Bij dat massale ongeloof constateer ik enerzijds veel oppervlakkigheid / ongeïnteresseerdheid / onnadenkendheid [ik denk hierbij aan de Seinsvergessenheit van Martin Heidegger (1889-1976)]. Anderzijds zie ik ook groeiende moed om in een ongemythologiseerd heelal te leven [ik denk hierbij aan het in de afgrond  durven kijken van Friedrich Nietzsche (1844-1900)]. Maar bovenal constateer ik wereldwijd een groeiend geloof in mensenrechten [ik denk daarbij aan Gabriel Marcel (1889-1973), voor wie de historische opdracht van de huidige filosofie de rechtvaardiging van de onvervreemdbare menselijke waardigheid is].    CS
—————————————–
donderdag 1 december 2016         Aardse gedachtegang
Van de godsdienstsocioloog Gert J.Peelen, de in oktober vorig jaar aan kanker overleden boekenrecensent van de Volkskrant, is postuum verschenen Spreken van boven – Harry Kuitert, een biografie. De bij Peelens dood nog niet voltooide hoofdstukken 17 en 18 zijn door journaliste Petra Pronk aangevuld en afgerond. Peelen laat in zijn biografie van Kuitert zien, hoe deze gepromoveerde theoloog, dorpspredikant, studentenpredikant en hoogleraar, in zijn leven zou uitgroeien tot een van de invloedrijkste en meest gehate denkers van zijn tijd over kerk, geloof en ethiek. Van de onderwijzerszoon Harminus Martinus Kuitert (1924) is de uitspraak: ”Alle spreken over boven komt van beneden, ook de uitspraak dat iets van boven komt”. De titel van zijn proefschrift (1962) luidt:  De mensvormigheid Gods. Kuiterts conclusie is dat de definitie van Opperwezen, Hemel, Hel en Bijbel  producten van de menselijke verbeelding zijn. “Geen onomstotelijke, van boven ingegeven waarheden dus, maar wel waardevolle, zingevende verhalen die even inspirerend en verrijkend kunnen zijn als alle andere vormen van literatuur”. (Zie de Volkskrant / Sir Edmund van het afgelopen weekend, het artikel ‘Knetterende conflicten’ van Erik van den Berg).
De gedachtegang van Kuitert sluit praktisch naadloos aan bij de mijne en bij die van velen van mijn tijdgenoten, onder wie familieleden, vrienden en bekenden. Maar het zal nog wel enige tijd (eeuwen?) duren, voor er in Nederland een van onderaf opgestelde grondwet is, die ervan getuigt dat wij met zijn allen hebben leren leven met de gedachtegang van Harry Kuitert.  CS
——————————————————–
donderdag 24 november 2016     Ongemakkelijke waarheid
In ons gezin in mijn kinderjaren in Amsterdam (de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw, de Staatsliedenbuurt, kleine middenstand / melkwinkel, veel kinderen, rooms-katholiek, degelijk) werd soms de volgende volkswijsheid uitgesproken: “De een kan een koe stelen, de ander mag nog niet over het hekje kijken”. Hoogleraar en getuige in het proces-Wilders, Paul Cliteur, gaf in een interview in de Volkskrant van het afgelopen weekend (pag.22 en 23) aan dat  de roep ‘minder Belgen’ in Congo anders klinkt dan de roep ‘minder Marokkanen’ in Nederland. Een voorbeeld van zo een ongelijkheid.
Een andere volkswijsheid bij ons was: “De waarheid mag niet gezegd worden”.  Dat godsdiensten, zoals het jodendom, het christendom en het mohammedanisme, gebaseerd zijn op onwaarschijnlijke verhalen en dat de mensheid zelf uit de raadselen van het bestaan moet zien te komen, dat is zo een waarheid die eigenlijk niet gezegd mag worden. Wijsbegeerte, wetenschap en kunst zijn belangrijk om met deze ongemakkelijke waarheid om te gaan. Een citaat van Albert Camus (1913-1960): “De openlijk erkende onwetendheid, de afwijzing van het fanatisme, de grenzen van de wereld en de mens, een bemind gezicht en ten slotte de schoonheid, daarvoor kiezen wij partij en sluiten wij ons aan bij de Grieken”.  CS
—————————————-
maandag 14 november 2016     Melting Pot
“…Meer immigratie en meer globalisering, dat is de richting van de geschiedenis. Wie er anders over denkt, heeft de boot gemist. Ook al wint hij de verkiezingen….”.  Martin Sommer in zijn rubriek, getiteld “Dan maar Trumpschiks”, in de Volkskrant (pag.21) van afgelopen zaterdag.   CS
—————————————–
vrijdag 4 november 2016             Democratie zonder verkiezingen
De gemeente Groningen wil gaan experimenteren met een wijkraad die voor de helft uit gekozen gemeenteraadsleden en voor de helft uit via loting geselecteerde wijkbewoners bestaat. Politicoloog Paul Lucardie juicht dit voornemen toe. Hij beargumenteert dat in zijn artikel in de NRC van afgelopen dinsdag (pag.17). Dat artikel draagt de kop “Neem democratie via loting serieus” en heeft de tussenkop “Ingelote burgers bedenken onder goede begeleiding vaak creatieve en originele oplossingen”. Door loting trek je met een willekeurige steekproef een dwarsdoorsnede uit de bevolking, aldus Lucardie. Die groep wordt geholpen door deskundig advies. Drastische besluiten van de wijkraad kunnen wellicht in een referendum aan de hele wijk worden voorgelegd. Hij wijst op succesvolle experimenten met loting in het verleden. Hij vermeldt ook dat een groep burgemeesters en wethouders onlangs eveneens voor loting van gemeenteraden heeft gepleit.   CS
Ps. Journalist en tv-maker Jort Kelder schrijft aan het einde van zijn artikel in het Financieel Dagblad van 28 oktober 2016 –  hij spuwt daarin zijn gal over de huidige staat van onze democratie – het volgende: “Mijn barse standpunt: wie te beroerd is zich te verdiepen zal geen  kiesrecht hebben. Punt.”
————————————
woensdag 26 oktober 2016        Grondwettelijk patriottisme
DE BICKER, de dagelijkse websitenieuwsbrief van Michiel Bicker Caarten  (zie www.debicker.eu ), citeert afgelopen maandag  de politiek geëngageerde Oekraïense rockzanger Svyatoslav Vakarchuk : “We moeten ophouden een staat te bouwen op bloedpatriottisme en beginnen te bouwen op grondwettelijk patriottisme. We zouden ons niet verbonden moeten voelen door ons gemeenschappelijk verleden, of onze erfenis, onze afkomst of uiterlijk maar door ons waardenstelsel. Onze manier van leven, onze regels en onze grondwet.” Prachtig toch!  CS
—————————————————-
zaterdag 22 oktober 2016    Populistisch, ondoordacht en zonder diepgang
Gisteren voer ik anderhalf uur lang met een vriend op het dek van een schip op het IJ in Amsterdam, mijn geboortestad. Allerlei wetenswaardigheden werden ons verteld en op allerlei bezienswaardigheden op beide oevers werd ons gewezen. Interessant. Op het einde van de vaart wees de spreker op het voormalige, bijna 100 meter hoge oude Shell-gebouw tegenover het CS, tegenwoordig A’dam Toren geheten. Op de bovenste, 19e verdieping is daar nu  het ronddraaiende restaurant Moon , uitzicht biedend op de hoofdstad. Er staat daar ook een schommel, waarop bezoekers een paar minuten tegen betaling “over de railing” boven het IJ kunnen zweven. “Daar is ook al het eerste slachtoffer gevallen”, zei de spreker. “Niet iemand die schommelde, maar iemand die daar naar beneden sprong”. Een geval van zelfdoding dus, dacht ik. Weer een geval van mensonwaardig afscheid van het leven nemen, waarbij ze mogelijk geen passende hulp hebben kunnen bieden. Ik voelde mij weer blij met de voorgenomen wetgeving ter zake, waardoor die hulp wel degelijk mogelijk zou worden. Maar in de NRC van donderdag (pag. 16 Opinie) schreef een doctor in de filosofie en lid van de commissie-Schnabel, dat mijn stellingname in deze populistisch, ondoordacht en zonder diepgang was en dat ik maar eens voor de spiegel moest gaan staan. Toch heb ik wel goed nagedacht en komt mijn oordeel overeen met dat van veel, ongetwijfeld ook nadenkende en vaak ervaren Nederlanders.  CS
——————————————————-
vrijdag 14  oktober 2016     Voltooid leven
Het Nederlandse kabinet komt binnenkort met het voorstel om aan ouderen, die hun leven voltooid, ondraaglijk en uitzichtloos achten, het wettelijke recht te geven om dat leven te beëindigen. Daarvoor wordt ook een nieuw beroep in de zorg in het leven geroepen: het beroep van stervensbegeleider.
Voor veel Nederlanders – onder wie ik – klinkt dit kabinetsvoornemen als muziek in de oren. Voor mij, voor wie ieder mensenleven heilig en autonoom is, zou het aanstaande wettelijke recht om het eigen leven te beëindigen, een grondwettelijk recht mogen zijn.  CS
—————————————
woensdag 5 oktober 2016       Forum voor Democratie
Nederland heeft er een nieuwe politieke partij bij: Forum voor Democratie. De naamhebbende figuur van deze partij is dr.mr.Thierry Baudet, die ook de momentele bestuursvoorzitter is. Forum is niet zo maar een partij, maar een die “het systeem van binnenuit wil open breken”. Zij gaat ook werken met een online-platform.  Zie haar website  www.forumvoordemocratie.nl . In een tamelijk badinerend artikel over Baudet in de NRC van donderdag 29 september pag. 8 lees ik: “Opmerkelijk aan zijn programma is dat de pleitbezorger van terugkeer naar een Nederlandse unieke identiteit vooral buitenlandse oplossingen aandraagt voor maatschappelijke problemen. Fins onderwijs, Australisch asielbeleid, Amerikaans immigratiebeleid, Duitse politieopsporing, een Singaporese overheidsafslanking en Zwitserse bestuurlijke vernieuwing”.
Zelf hoop ik dat Forum voor Democratie de ideeën van David van Reybrouck, zoals bijvoorbeeld uiteengezet in het televisieprogramma De wereld draait door afgelopen maandagavond, gaat omarmen. “Spreekrecht in plaats van stemrecht” was daar de uitsmijter van Van Reybrouck. Alleen als mijn hoop in deze wordt vervuld, geef ik de nieuwe partij kans de democratie wezenlijk om te vormen tot die welke in deze tijd nodig is. (Ik heb in dit Logboek de afgelopen jaren meer dan eens David van Reybrouck aangehaald. Zie bijvoorbeeld: Logboek 16/10/2011, 29/9/2013, 8/11/2013, 26/12/2013/, 28/12/2013, 4/5/2014.)  CS
——————————————————–
zondag 2 oktober 2016            Zwitserlevengevoel
Een vriendin reageerde als volgt: “… ik wilde je zeggen dat ik je blog over volksraadplegingen met belangstelling heb gelezen. Misschien is het wel aanvullend als ik beschrijf hoe ik referenda van dichtbij heb mogen ervaren. Ik heb zelf (als Zwitserse) in Zwitserland gewoond en heb naderhand acht jaar voor de Zwitserse overheid gewerkt. In Zwitserland worden er iedere drie of vier maanden referenda gehouden. Voor de politieke partijen houdt dat in dat ze vaker campagnes moeten voeren. Dit vereist niet alleen een grotere inzet van de politici, maar ook de kas van de partijen moet adequaat worden gespekt. Als een kiezer zich echt goed voor een referendum wil voorbereiden, betekent dat hij zich door een groot aantal bestanden moet worstelen. Soms vereist het ook een zekere technische kennis. In de praktijk (zoals dat gaat in Zwitserland) is het voor een  burger onmogelijk om van alle informatie voor de verschillende referenda op de hoogte te zijn.
Deelnemen aan referenda veronderstelt verder een diepgaandere interesse in de politiek in het algemeen. De Zwitsers houden zich privé meer bezig met politieke kwesties. Zwitsers voelen zich nauwer verbonden aan hun kanton en federatie en nemen hun taak als kiezer zeer serieus. Op lokaal niveau zijn er veel traditionele, sociale evenementen die Zwitsers dichter bij de maatschappij houden. Daarnaast hebben de Zwitserse families een nauwere band met de overheid alleen al door het feit dat de Zwitserse mannen tot hun dertigste levensjaar minstens twee weken per jaar de militaire dienst in moeten, sommigen zelfs tot hun vijftigste. Volksraadplegingen eisen veel aandacht en inzet maar ze geven de burger wel het gevoel een daadwerkelijke rol te spelen. Zou een referendumstelsel misschien een trigger kunnen zijn om de politieke interesse van de Nederlandse burger te vergroten?”   CS
——————————————-
dinsdag 20 september 2016    Bondige Grondwet en regelmatig volksraadplegingen
Oud-burgemeester mr. Paul Scholten heeft een Korte Grondwet geschreven. Deze bevat in totaal 25 artikelen, in tegenstelling tot de 142 artikelen in de huidige grondwet, die volgens Scholten niemand kent en niemand leest. “Breng haar terug tot de essentie en voer tegelijk een aantal vernieuwingen door. Dat vergroot de betrokkenheid van burgers en ondervangt de breed levende ontevredenheid”, aldus de auteur in de Volkskrant van afgelopen donderdag (pag. 17).
Dr.mr.Thierry Baudet en prof.dr.mr. Paul Cliteur hebben het onderzoeksrapport geschreven Echte Democratie / Het probleem van de representatieve democratie & het referendum als oplossing. Dit rapport concludeert: “Met een goed opgeleide bevolking, de enorme rijkdom aan informatie via internet en met alle structuurproblemen van de representatieve democratie, is er volop reden de directie democratie een plaats te geven in ons bestel”. De beide onderzoekers zijn van oordeel dat er regelmatig in Nederland volksraadplegingen moeten worden gehouden in de vorm van bindende referenda.
Muziek.  CS
—————————————————
dinsdag 13 september 2016     Directe democratie
Niet alleen in jonge democratieën in Azië (bijvoorbeeld Hongkong), Afrika en Latijns Amerika, maar ook in oude democratieën in Europa wordt geëxperimenteerd met alternatieven voor de klassieke, representatieve democratie. Dat schrijft de voormalige diplomaat Serv Wiemers in zijn verhaal in de Volkskrant van gisteren (pag. 18) onder de titel “Nieuwe democratie is nodig en mogelijk”. Hij noemt de landen: Ierland met zijn Constitutional Convention in 2013 en 2014, voor twee derde bestaande uit willekeurig geselecteerde burgers; België met zijn rond 2011 opererende groep G1000, mede opgericht door David van Reybroeck met diens ideeën over door loting samengestelde, representatieve groepen burgers; Duitsland met de Piratenpartij, die dagelijks in contact staat  met haar achterban via een digitaal platform; Spanje/Italië met hun (nieuwe) politieke partijen, die met platforms burgers in staat stellen mee te beslissen; IJsland met zijn Icelandic Constitutional Council, geheel bestaande uit burgers, die vier jaar geleden een nieuwe grondwet ontwierp. Serv Wiemers had ook Nederland in dat rijtje kunnen opnemen. Daar zijn steden als Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn,  Den Haag, Groningen, Nijmegen en Utrecht, die uit hun gemeentelijke basisadministratie burgers selecteren. Deze vormen een representatieve groep van de bevolking en worden geacht over lokale vraagstukken van gedachten te wisselen en met voorstellen te komen. (Zie wat ik in mijn Logboek op 26 april en 9 juni 2015 hierover heb opgetekend.)
Voor mij gaat de zon schijnen, als het huidige Kabinet een representatieve groep uit de Nederlandse bevolking gaat samenstellen. Deze groep gaat het werk van de eind 2005 ingestelde groep, de Nationale Conventie, overdoen. Deze conventie, die 6 oktober 2006 haar rapport uitbracht, bestond uit 14 leden en ruim 30 adviseurs.  De nieuwe groep  gaat uit willekeurig aangestelde personen bestaan. CS
———————————————–
vrijdag 9 september 2016     Het nieuwe Duitsland
Het Duitse echtpaar Münkler (Herfried, politicoloog, en Marina, literatuurwetenschapper) hebben zojuist hun gezamenlijke boek gepubliceerd, getiteld Die neuen Deutschen; ein Land vor seiner Zukunft. Daarin analyseren beide auteurs wat er het afgelopen jaar met hun land met die gigantische immigratiegolf van asielzoekers is gebeurd en vragen zij zich af hoe het nu verder moet met Duitsland. Dat is nu ernstig gespleten. In hun interview, getiteld ‘Ook de autochtone Duitser moet veranderen’, in  de NRC  van gisteren (pag. 14 en 15),  zien zij die gespletenheid tussen enerzijds mensen die Duitsland willen afschermen van de buitenwereld en anderzijds mensen die niet meer geloven in een etnisch bepaald Duitsland. Beide auteurs bekennen zich tot die tweede groep.  Zij zien voor het toekomstige, niet meer etnisch bepaalde Duitsland de volgende vijf kenmerken: 1) Voor jezelf en je gezin kunnen zorgen door werk, en alleen in noodgeval terugvallen op de gemeenschap. 2) Vooruitgang kunnen boeken en in je werk op kunnen  klimmen. 3)  Zelf kunnen beslissen wat je geloof is. 4) Idem hoe je samenleeft met een man of een vrouw (dus niet door familie voorgeschreven). 5) Het besef dat de Grondwet het anker is voor je Duitse identiteit.
Ik denk dat dit alles ook voor Nederland geldt, waarbij ik met name de ankerfunctie van de Grondwet belangrijk vind. Deze moet dan wel “van, voor en door het volk”  zijn.  CS
—————————————————
woensdag 24 augustus 2016         Euthanasie
In de Volkskrant van dinsdag 16 augustus (pag. V4 etc.) schrijft Agnes Sommer over haar wekelijks bezoek aan haar aan dementie lijdende vader in een verzorgingstehuis. Zij begint met: “Mijn vader is 93 en dement. Het begon zo’n vier jaar geleden, toen mijn moeder overleed. Eerst leek hij het goed aan te kunnen, hij kookte zijn eigen aardappels en deed zijn eigen wasje. Maar na twee jaar bleek hij al hoog te scoren op de dementietest en was wekelijks bezoek van een van zijn zes kinderen niet voldoende”. Agnes’vader verblijft nu – niet meer van deze wereld en met alle mogelijke wederwaardigheden – in “een vriendelijke boerderette voor dementerenden”. Sommer beëindigt haar verhaal als volgt:”Mijn vader leeft nog steeds en laat me nog steeds nadenken over wat iemand maakt tot wie hij is. Is iemand ook wie hij vroeger was? Ook als hij daar zelf niks meer vanaf weet? Iedere week zie ik in hem mijn mogelijke toekomst voor me en dat stemt niet tot grote vreugde”.
Zelf ben ik 84, sinds eind maart weduwnaar, doe mijn inkopen, doe mijn best met (leren) koken, doe mijn wasjes, strijk en “beweeg mij onder de mensen”. Het gaat dus, ondanks blijvend verdriet, best goed. Maar blijft dat zo? Ik heb afgelopen maandag mijn levenstestament, annex euthanasieverklaring, in kopie bij mijn huisarts afgeleverd. Daarin staat dat mijn beide lieve dochters, officieel mijn gevolmachtigden, mijn euthanasie regelen, wanneer ik in de situatie van Agnes’ vader kom te verkeren.  CS
———————————————————–
donderdag 18 augustus 2016         Ergerniswekkende vertoning
Ik woonde afgelopen dinsdag de uitvaartplechtigheid bij van mijn 92-jarige neef (van beroep schilder) in de rooms-katholieke kerk Sint Odulphus in Assendelft, bakermat van mijn familie aan vaderszijde. In deze liturgische plechtigheid werd de leer van de R.K. kerk over leven en dood tot uitdrukking gebracht, troost moetende bieden aan gelovigen, die nu treuren om het verlies van hun dierbare. De kerk leert dat de dood niet echt bestaat. Voor gelovigen is er het eeuwige leven. Apostel Paulus werd vanuit het altaar geciteerd: “Want wanneer het bevel gegeven wordt, als de stem van de aartsengel weerklinkt en de bazuin van God, dan zal de Heer zelf van de hemel neerdalen, en eerst zullen de doden die in Christus zijn verrijzen; daarna zullen wij die nog in leven zijn tegelijk met hen in een oogwenk op de wolken in de lucht worden weggevoerd, de Heer tegemoet. En zo zullen wij voor altijd samen zijn met de Heer. Troost elkaar dus met deze woorden”.
Je weet niet wat je hoort, anno 2016. Het wereldbeeld van circa 2000 jaar geleden werd – troost moetende bieden – ‘unverfroren’ ten toon gesteld: geen ‘vertaling’ naar de huidige tijd; geen serieuze doordenking van de eindigheid van ons menselijke bestaan, evenmin van het menselijke verdriet. Ergerniswekkend.  CS
———————————————————–
vrijdag 5 augustus 2016       Verachtelijke meta-ethiek
Elma Drayer schrijft in haar column in de Volkskrant van vandaag (pag16), getiteld ‘Malloten op chique podia’,  dat er volgens het postmoderne evangelie  geen waarheid bestaat, dat de termen goed en fout taboe zijn en dat alle meningen evenveel respect verdienen. Volgens de moderne intellectueel kan je, aldus Drayer, geen erger zonde begaan dan je schuldig maken aan een moreel oordeel. Drayer veegt de vloer aan met deze intellectueel om zijn verachtelijke filosofie, in casu zijn verachtelijke meta-ethiek. Ik veeg met haar mee. Tegenover de basiswaarde van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948), namelijk de eerbiediging van de inherente waardigheid van alle leden van de mensengemeenschap, kan je in het licht van de geschiedenis niet zo een nonchalante houding aan de dag leggen, zoals nu door de moderne intellectueel wordt gedaan. Wel is het aan de hedendaagse wijsbegeerte om voor die basiswaarde een rechtvaardiging te formuleren, wat ook wordt gedaan. Deze rechtvaardiging verdient een plaats in de Nieuwe Nederlandse Grondwet. CS
———————————————–
vrijdag 29 juli 2016        Het monster recht in het gelaat zien
Elma Drayer schrijft in haar column van de Volkskrant van vandaag (pag 2), getiteld ’Preutsheid’, dat de media niet moeten doorslaan in hun zelf opgelegde beperking bij berichtgeving over al die aanslagplegers van tegenwoordig. “Zwijgt de boodschapper over wat hij weet, de ellende ebt wellicht vanzelf weg”, dat vindt zij ijdele hoop. Wij moeten Het Grote Enge Monster recht in het gelaat zien, willen wij hem ooit verslaan, aldus Drayer. “Zij [de terroristen / de jihadisten] streven naar de algehele vernietiging van al wat westers is, naar de wereldwijde vestiging van het door hun Allah gewenste kalifaat.” Wij, postreligieuze braveriken, voor wie zo’n levensdoel nauwelijks te bevatten is, moeten dus volgens haar het nodige daar tegenover stellen.
Het zou een zegen zijn, indien de drie grote monotheïstische wereldgodsdiensten – het jodendom, het christendom, de islam – hun toch wel fabelachtige opvattingen zodanig zouden herformuleren, dat deze acceptabel zijn voor de welgeïnformeerde en goedwillende mensen in de 21ste eeuw.  Een redelijke religie moet toch tot de mogelijkheden behoren.Lukt dat, dan valt er van religie niets meer te vrezen en is het grote, enge monster bedwongen. Ik erken: dit alles heeft een hoog utopisch gehalte. CS
——————————————-
woensdag 22 juni 2016        Blijvende kritiek van Karl Marx
De kritiek van Denk – de nieuwe politieke partij in Nederland voor rechtvaardigheid & gelijkwaardigheid, met name voor allochtone minderheden – richt zich op de media: die zijn niet objectief; die zijn de poortwachters van de gevestigde (autochtone) orde. Een frontale aanval. Deze aanval doet denken aan de kritiek van Karl Marx (1818-1883) op de kapitalistische samenleving van zijn dagen. Deze samenleving was naar Marx’s oordeel getekend door ‘falsch Bewusztsein’. In die samenleving moesten de ketenen in zowel  hun heilige als hun onheilige gedaanten verbroken worden. Gaande de tijd heeft de filosofische kritiek van Marx meer en meer zijn werk gedaan. Nog altijd moet echter zijn kritiek serieus genomen worden. Maar welke zijn nu de ketenen (heilige en onheilige) van de prominenten van Denk zelf? Een filosofische reflectie is ook daar op haar plaats. (Zie de NRC van afgelopen weekend, pag. 8, het artikel van Thijs Niemantsverdriet ‘De schandpaal van Denk kan best succes hebben’.)   CS
———————————————
donderdag 9 juni 2016   Arabisch tribalisme en religieus sektarisme
De stam is sterker dan de staat en het ware geloof weegt zwaarder dan godsdienstige verdraagzaamheid. Cultuurhistoricus Thomas von der Dunk ziet deze actuele situaties als twee diepgewortelde kernproblemen van het Midden-Oosten. Met de huidige aanslagen door IS en de huidige vluchtelingenstroom worden wij, aldus Von der Dunk, in Europa daarmee geconfronteerd, of we dat willen of niet. (Zie de NRC van 28/29 mei 2016, pag. O&D7.)  CS
———————————————————
dinsdag 31 mei 2016    Voorbij de hedendaagse representatieve democratie
Een van de stellingen van de historicus Geerten Waling in zijn vorige week in Leiden verdedigde proefschrift 1848-Clubkoorts en revolutie luidt: “We zien dat er door de technologie enorm veel informatie beschikbaar is, dat in Nederland bijna alle mensen geletterd zijn en dat over een jaar of tien, twintig 50 procent van de bevolking hbo of universiteit heeft gevolgd. Er is dan ook geen reden meer voor de overheid om de burger te wantrouwen. Ik denk dat de overheid meer vertrouwen moet hebben in de burger en dat het goed zou zijn als burgers een gezond wantrouwen koesteren jegens de overheid.”  Waling is van oordeel dat we nu uiteindelijk naar een systeem moeten waarin burgers worden geraadpleegd via sociale apps en dan niet alleen zwart-witvragen krijgen voorgelegd. Je moet ook mensen laten participeren in de bespreking van complexere dossiers. In volksvergaderingen, maar niet meer op straathoeken of buiten de stadsmuren rond een populier, zoals in Berlijn 1848, maar op een digitaal plein. “Daar  worden nu veel experimenten mee gedaan, met filtering, zodat niet alleen mensen met de grootste mond het voor het zeggen hebben. Uiteindelijk zullen we op Europees niveau overgaan tot zo’n moderne vorm van democratische participatie”, aldus Geerten Waling. (Zie NRC van het afgelopen weekend, pag. W9.)
Ja, voorbij de hedendaagse representatieve democratie. Op weg naar groeiende, directe participatie van de burgers. Zo kan straks ook een Nieuwe Nederlandse Grondwet – en in het verlengde daarvan – een Europese Grondwet tot stand komen.  CS
—————————————-
vrijdag 27 mei 2016                   Ondraaglijk lijden
Een bejaarde nicht vertelde mij deze week over haar eveneens bejaarde, zwaar demente, in een verzorgingshuis wonende echtgenoot. Zij bezoekt hem dagelijks en verzorgt hem ook  soms thuis. Zij wacht op zijn dood, die maar niet komt. Loodzwaar voor haar. Over ondraaglijk lijden gesproken, maar dan aan de kant van haar, de naaste,  en niet van haar uitzichtloos lijdende man, die vaak in het geheel niet lijdt. De Nederlandse (grond)wetgeving zou inzake euthanasie ook met haar rekening kunnen / moeten houden.  CS
——————————————————
dinsdag 17 mei 2016     Geen goed vooruitzicht
Arabist Marcel Kurpershoek vroeg een paar weken geleden aan twee jonge, hoog opgeleide Saoediërs wat zij als het grootste probleem in het Midden-Oosten zagen. Zonder aarzeling antwoordden zij : “Godsdienst”. Beiden erkenden dat hun mening naar schatting door nog geen tien procent van de bevolking gedeeld wordt. Zij waren overtuigde secularisten geworden. Negentig procent van de Saoedi-Arabiërs is naar hun oordeel zwaar moslim, in verschillende kampen verdeeld, conservatief / reactionair, agressief, geworteld in een eeuwenoude traditie. “Het kost tijd”, zeiden de twee jongemannen. Kurpershoek zelf is ook pessimistisch. Hij vindt dat wij bewust moeten zijn van onze beperkingen in het Midden-Oosten: “De politieke islam zal niet verdwijnen”. (Zie de NRC van het afgelopen weekend, pag. O&D 8 en 9.)
De tijd dat met name de twee grote wereldgodsdiensten, christendom en islam, zullen overstappen op een seculiere moraal, waartoe eigenlijk alle reden is, zullen wij helaas ten koste van enorm veel leed en schade niet meemaken. Het op menselijke en volwassen  wijze leren omgaan met de mysteriën van het bestaan, is voor die godsdiensten nog te veel gevraagd.  Middels het gezamenlijk en van onder af opstellen van de Nieuwe Nederlandse Grondwet kunnen we hier een stap in de goede richting zetten, ook ter verdediging tegen het oprukkende gevaar vanuit het Midden-Oosten. CS
—————————————————
zondag 17 april 2016   Wettelijk recht op euthanasie
Vorig jaar heeft het Canadese Hooggerechtshof besloten dat Canadezen een grondwettelijk recht hebben om in bepaalde omstandigheden zelf te beslissen hoe en wanneer hun leven ten einde komt. De huidige liberale regering Trudeau gaat aan dat besluit gevolg geven. Er ligt een wetsvoorstel dat toerekeningsvatbare Canadese volwassenen met een dodelijke, ongeneeslijke ziekte en met ondraaglijk lijden hun leven kunnen beëindigen onder bemiddeling van een arts. (Zie de NRC van dit weekend, pag.15.)
Ook in de Nieuwe Nederlandse Grondwet dient het recht op euthanasie te staan. CS
————————————–
zaterdag16 april 2016     Onnodige onzekerheid
Op woensdag 30 maart iets na één uur in de middag is mijn echtgenote thuis overleden. Ik was bij haar. Tot vóór de Kerst leek er geen vuiltje aan de lucht, maar na een paar weken bleek er een ongeneesbare grote hersentumor te zijn. Iets na Pasen was zij dood. Op haar rouwcirculaire hebben we een kleine dialoog in Possession van A.S. Byatt (1990) opgenomen: “We can be quiet together, and pretend – since it is only the beginning – that we have all the time of the world.” / “And every day we shall have less. And then none.” /  “Would you rather, therefore, have had nothing att all?”  Aanvaarde eindigheid dus.  Intussen zou ik nu met Ida Gerhardt (1966) wel  “zeven maal om de aarde willen gaan en zeven maal over de zeeën willen gaan, om …”.
Geïnitieerd vanuit het UMC hebben we hier in huis uitstekende Buurtzorg genoten en vakkundige ondersteuning gekregen van een verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg. Ontevreden ben ik over de beleidsbepalende instantie, de huisarts. Tot mijn ongenoegen werd bij dat beleid geen rekening gehouden met de notariële acte, die  mijn echtgenote en ik in 1994 hadden laten opstellen en waarbij wij over en weer de eindverantwoordelijken zouden zijn. Hierdoor is er helaas in de laatste fase onnodige en nare onzekerheid veroorzaakt. CS
———————————————————-
woensdag 3 februari 2016        Tweespalt op scholen
In haar afgelopen maandag openbaar gemaakt rapport 2 werelden, 2 werkelijkheden. Hoe ga je daar mee om? beschrijft journaliste Margalith Kleijwegt haar bevindingen op vier hbo’s, acht mbo’s en vijf vmbo’s, die zij bezocht. Zij constateert een kloof tussen leerlingen en docenten, een kloof  tussen de wereld thuis, op straat en op school, en een kloof  tussen kinderen met een puur-Nederlandse achtergrond en met een niet-Nederlandse achtergrond. Zij ervaart een achterdochtige en verbeten denktrant bij jonge moslims, maar ziet die ook bij anderen. Ook gebrek aan medeleven. Zij ziet “handelinsverlegenheid” bij docenten, die een schoolleiding  nodig hebben die koers houdt, alsmede steun van experts of politie. (Zie het artikel in NRC, dinsdag 2 februari 2016, pag.7, met als kop  ‘Juf, we kunnen de vormen van uw lichaam zien’.)
Wat zou het een zegen zijn, als er in Nederland veel humanistische scholen zouden bestaan, scholen die expliciet en structureel aandacht besteden aan moderne humanistische thema’s zoals participatie, democratie en mensenrechten, scholen waar kinderen leren echt naar elkaar te luisteren en op een normale manier  in debat leren te gaan. (Zie ook het stukje hieronder van 25 januari j.l.) Wat zou het een zegen zijn, als er op (heel) veel scholen hedendaagse filosofie zou worden gegeven. Wat zou het een zegen zijn, als er een duidelijke Nieuwe Nederlandse Grondwet zou komen, die de waarden verdedigt tegen gevaren van binnen en van buiten. CS
—————————————————
woensdag 27 januari 2016          Van God los
Net voor zijn zelf gekozen dood (8 september 2015) heeft Joost Zwagerman zijn 48 gedichten tellende dichtbundel Wakend over God voltooid. Een van die gedichten heet ‘Kosmos’. Zwagerman etaleert er de overgang van zijn  idyllisch, geborgen, vroom (katholiek) wereldbeeld van zijn jeugd  naar dat van zijn volwassenheid. In dit laatste wereldbeeld bestaat God niet meer en is er sprake van grenzeloze leegte en deprimerende verlatenheid.  Zwagerman heeft het er moeilijk mee.
Ik zie parallellen met mijn eigen leven. Ik was 24 toen mij diezelfde overgang overkwam. Religieus geaard blijvend, ben ik wijsbegeerte gaan studeren (Amsterdam en Utrecht) en heb mede daardoor geleerd om verantwoord zonder het bestaan van een persoonlijke god te leven.  CS
————————————————
maandag 25 januari 2016    Humanistische school
In september aanstaande start de eerste humanistische school in Nederland: de Amsterdamse mavo, terwijl er een tweede humanistische  school in Utrecht in de maak is. Het betreft in beide gevallen een particulier initiatief, waarbij het Centrum voor Humanistische Vorming in adviserende zin is betrokken en waaraan het Humanistisch Verbond (HV) zijn goedkeuring heeft gehecht. Sinds zijn ontstaan, kort na de Tweede Wereldoorlog, is het HV beargumenteerd tegenstander geweest van humanistische scholen (privaatrechtelijk onderwijs) en voorstander van openbare scholen (publiekrechtelijk onderwijs). Er lijkt dus nu sprake te zijn van een omslag. Door de jaren heen zijn er verschillende betogen geweest om tot deze omslag te komen. Zelf heb ik daarvoor in 2003 een artikel geschreven, getiteld ‘De basisschool in humanistisch perspectief: haar paradigma is humaniteit’ (gepubliceerd in Tijdschrift voor Humanistiek (Nr.15 Jaargang 4 oktober 2003, pag. 23-33).
Ik ben dus blij met deze ontwikkeling. Ik onderschrijf het volgende antwoord dat de beide initiatiefnemers van de nieuwe school, Martine van Hoogen en Lars Hoogmoed, geven op de vraag ‘En waarom een humanistische school?’: “Wij denken dat humanistisch onderwijs richting gaat geven in onze pluriforme samenleving door expliciet uit te gaan van waarden als gelijkwaardigheid, tolerantie en zelfbeschikking. Wij wilden juist in deze tijd van polarisatie en individualisering een school die expliciet en structureel aandacht besteedt aan moderne humanistische thema’s zoals participatie, democratie en mensenrechten. En een school waar kinderen leren echt naar elkaar te luisteren en op een normale manier  in debat te gaan.”   CS
—————————————————-
donderdag 16 januari 2016       Scheiding van kerk en staat
Joost Röselaers, Nederlands predikant in Londen, zegt ja tegen het huidige voorstel in de Tweede Kamer om de gebruikelijke zinsnede ‘bij de gratie Gods’ weg te laten bij de wetgeving, in de overtuiging dat geloof en staat zo strikt mogelijk gescheiden dienen te worden. Deze wijziging biedt volgens hem een kans om de basiswaarden van onze samenleving opnieuw te bepalen. Röselaers: “Waar willen wij ons samenleven op baseren? Welke waarden achten wij onopgeefbaar? Als wij deze vragen niet ernstig nemen, verzanden wij in een leegte en zijn wij op den duur aan de goden overgeleverd”. Zelf gelooft Röselaers in God als “iets groters dat ons omgeeft”. God geeft ons de richting aan. Aan hem zijn wij verantwoording schuldig. (NRC, afgelopen dinsdag, pag.18 Opinie)
Ik onderschrijf vanzelfsprekend het belang van het opnieuw bepalen van de basiswaarden van onze samenleving en het formuleren van deze bepalingen in de grondwet, maar ben niet geneigd daarbij naar een antropomorf gedachte God te refereren. CS
—————————————————–
zondag 10 januari 2016       Revolutie in de Europese Unie?
Oorlogsverslaggever Arnold Karskens voorspelt in de NRC van afgelopen vrijdag (pag.17) dat in de komende maand mei hier in de Europese Unie de revolutie uitbreekt, in vervolg op de Arabische Lente die in 2010 begon. Soortgelijke ingrediënten als daar spelen volgens hem ook nu hier. Karskens: “De belangrijkste overeenkomst tussen de Arabische Lente en  de Europese Lente – ongeacht uiteindelijk resultaat – blijft de les dat iedere rebellie ontstaat door gebrek aan kordaat, eerlijk leiderschap en het veronachtzamen van de eigen bevolking”.  Karskens ziet vooral een confrontatie tussen voorstanders en tegenstanders van een ruimhartig asielbeleid, tussen islamieten en christenen, joden, seculieren en tussen zwart en wit.
Geen prettige waarschuwing. Donkere wolken komen onafwendbaar op ons af. We krijgen de rekening gepresenteerd voor eeuwenlange indoctrinatie op het gebied van levens- en wereldbeschouwing en voor veel te weinig (Tweede) Verlichting gedurende de laatste twee  centennia. We zijn te laks. Kijk eens hoe wij iets als onze grondwet bagatelliseren. CS
—————————————————–
zondag 3 januari 2016     Eigentijds denken over leven en dood
René Gude (1957-2015), Denker des Vaderlands in 2013, in het voorjaar van het afgelopen jaar aan kanker overleden, stelt dat het individuele leven weliswaar eindigt met de dood, maar dat de mensheid daarentegen een relatieve onsterfelijkheid heeft, in de zin van honderdduizenden jaren leven. Gude: “Op een gegeven moment dooft de zon ook uit, dus het einddoel is niet het eeuwige leven, maar je kunt wel een soort onsterfelijkheid maken waaraan je je hele leven als individu kunt bijdragen en waaraan je ook tegen de tijd dat je dood gaat kunt denken: hij gaat door, zij gaat door, mijn geliefden gaan door. Je verlegt de aandacht van de onsterfelijkheid en de zin van het leven in een hiernamaals voor jou naar de hele reële plaats waar wel onze onsterfelijkheid is, namelijk dat alle mensen in jouw omgeving gewoon doorgaan als jij doodgaat en dat daar alles te doen en te zoeken is”.  (Zie zijn boekje ‘Sterven is doodeenvoudig. Iedereen kan het’, hoofdstuk IV De zin van het leven, pag.30).
Eigentijds denken over leven en dood, dat is aan de tijd. [René Gude: “Wat mij betreft moeten we sowieso af van de letterlijke tekst van de heilige teksten” (pag.55).] Een adequate verwoording van dat eigentijdse denken in de grondwet is gewenst. Met de erkenning van “de inherente waardigheid van alle leden van de mensengemeenschap” moeten mensen grondwettelijk zelfstandig afscheid van hun leven kunnen nemen, wanneer dat naar hun oordeel aan de orde is.  CS
————————————————-